Podstawowym celem postępowania karnego jest pociągnięcie sprawcy do odpowiedzialności karnej oraz ochrona interesów pokrzywdzonego.

Postępowanie karne prowadzone jest:

• przez Policję lub prokuratora -postępowanie przygotowawcze,
• w przypadku wniesienia do sądu aktu oskarżenia - przez sąd - postępowania rozpoznawcze,
• po wydaniu wyroku - także przed sądem - postępowanie wykonawcze.

Postępowanie przygotowawcze.

Pomimo faktu, że wszczęcię postępowania w przypadku przestępstwa znęcania się nad osobami najbliższymi następuje z urzędu warto jest złożyć oficjalne zawiadomienie o podejrzeniu popełniania przestępstwa na Policji lub w prokuraturze wraz z wnioskiem o ściganie sprawcy tego przestępstwa.

Po złożeniu zawiadomienia wydane zostaje postanowienie o wszczęciu lub odmowie wszczęcia postępowania, na które przysługuje zażalenie do właściwego sądu w terminie 7 dni od daty doręczenia.

Po wszczęciu postępowania przygotowawczego osobie podejrzanej można postawić zarzuty popełnienia przestępstwa, a następnie zastosować odpowiednie środki zapobiegawcze mające na celu zabezpieczenie prawidłowego toku postępowania, a wyjątkowo także zapobiegnięcie popełnieniu przez sprawcę nowego, ciężkiego przestępstwa.

Prokurator, w toku postępowania przygotowawczego, a sąd aż do momentu wydania wyroku w sprawie, mają prawo do zastosowania następujących środków zapobiegawczych:

• tymczasowe aresztowanie (sąd na wniosek prokuratora),
• oddanie pod dozór Policji z obowiazkiem stosowania się do wymagań w postaci:
  • zakazu opuszczania miejsca pobytu,
  • zgłaszania się do organu dozorującego,
  • zawiadamiania organu dozorującego o zamierzonym wyjeździe oraz o terminie powrotu,
  • zakazu kontaktowania się z pokrzywdzonym lub innymi osobami,
  • zakazu przebywania w określonych miejscach,
  • innych ograniczeń swobody oskarżonego, niezbędnych do wykonania dozoru;
• oddanie sprawcy pod dozór Policji zamiast zastosowania tymczasowego aresztowania, pod warunkiem, że sprawca w wyznaczonym terminie opuści lokal zajmowany wspólnie z pokrzywdzonym oraz określi miejsce swojego pobytu;
• nakazanie sprawcy opuszczenia lokalu mieszkalnego zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym;
• zakaz opuszczenia przez sprawcę kraju.

W przypadku wszczęcia postępowania przez Policję lub prokuratora, pokrzywdzony staje się uczestnikiem postępowania, któremu przysługują następujące uprawnienia:

• prawo do informacji udzielonej w zrozumiałej formie;
• prawo odmowy składania zeznań oraz prawo uchylenia się od odpowiedzi na pytanie;
• prawo do przesłuchania w odpowiednich warunkach;
• prawo do składania wniosków dowodowych;
• prawo przeglądu akt, sporządzania z nich odpisów i kserokopii oraz uzyskiwania uwierzytelnionych kopii dokumentów;
• prawo do pełnomocnika;
• prawo do zaskarżania decyzji organów procesowych;
• prawo do uzyskania informacji o zwolnieniu sprawcy z aresztu.

Przepisy dotyczące postępowania przygotowawczego nakładają na pokrzywdzonego także i obowiązki, takie jak:

• obowiązek stawiennictwa na każde wezwanie Policji lub prokuratora - uchylanie się od stawiennictwa może skutkować nałożeniem kary pieniężnej, przymusowym doprowadzeniem a nawet nałożeniem kary aresztu;
• obowiązek poddania się oględzinom i badaniom lekarskim,
• obowiązek zawiadomienia organu procesowego o każdej zmianie zamieszkania lub przebywania.

 Postępowanie przygotowawcze kończy się sporządzeniem aktu oskarżenia lub wydaniem postanowienia o umorzeniu postępowania.

 Postępowanie rozpoznawcze.

Postępowanie rozpoznawcze to etap postępowania, w którym sprawa toczy się przed sądem (po wniesieniu aktu oskarżenia).

W postępowaniu przed sądem pokrzywdzony nie jest stroną z mocy prawa. Jeżeli chce aktywnie działać w sprawie, zgłaszać świadków, zaskarżać orzeczenia koniecznym jest złożenie oświadczenia, że będzie działał w charakterze oskarżyciela posiłkowego.

Podstawowe prawa oskarżyciela posiłkowego w postępowaniu prowadzonym przed sądem to:

• prawo do informaji udzielonej w zrozumiałej formie,
• prawo odmowy składania zeznań oraz prawo uchylenia się od odpowiedzi na pytanie,
• prawo składania wniosków dowodowych,
• prawo przeglądu akt, sporządzania z nich odpisów i kserokopii oraz uzyskiwania uwierzytelnionych kopii dokumentów,
• prawo do zadawania pytań biegłym, świadkom i oskarżonemu,
• prawo do pełnomocnika,
• prawo zaskarżenia decyzji organów procesowych - (od wyroku - apelacja, od postanowienia - zażalenie).

Podstawowe obowiązki pokrzywdzonego w postępowaniu przed sądem:

• obowiązek stawiennictwa na każde wezwanie sądu,
• obowiązek poddania się oględzinom i badaniom lekarskim,
• obowiązek zawiadomienia sądu o każdej zmianie zamieszkania lub przebywania pokrzywdzonego.

Postępowanie przed sądem zazwyczaj kończy się wydaniem wyroku.

W razie uznania spracy przemocy winnym, sąd wydaje wyrok skazujący, w którym wymierza właściwą karę, a czasem ewntualne obowiązki, które musi wykonać skazany, zwane środkami karnymi. Sąd może także wydać wyrok, w którym warunkowo umorzy postępowanie, ale wyznaczy okres próby.

W przypadku uznania, że oskarżony nie dopuścił się popełnienia przestępstwa, wówczas sąd wydaje wyrok uniewinniający.

 Rodzaje kar:

W zależności od rodzaju popełnienia przestępstwa sąd może nałożyć karę grzywny, karę ograniczenia lub pozbawienia wolności. Przestępstwo znęcania nad osobą najbliższą zagrożone jest karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat.

 Rodzaje środków karnych:

Sąd skazując sprawcę przemocy może orzec wobec niego następujące obowiązki, w ramach środków karnych:

• obowiązek powstrzymywania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach,
• zakaz kontaktowania się z określonymi osobami,
• zakaz zbliżania się do określonych osób lub zakaz opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu,
• nakaz opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym,
• obowiązek naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę.

 W ramach obowiązków, ktore sprawca przemocy musi wykonać w okresie próby sąd może zobowiązać skazanego do:

• informowania sądu lub kuratora o przebiegu okresu próby,
• przeproszenia pokrzywdzonego,
• wykonywania ciążącego na nim obowiązku łożenia na utrzymanie innej osoby,
• powstrzymanie się od nadużywania alkoholu lub używania innych środków odurzających,
• poddania się leczeniu, w szczególności odwykowemu lub rehabiltacyjnemu, albo oddziaływaniom terapeutycznym,
• uczestnictwa w oddziaływaniach korekcyjno-edukacyjnych (dla sprawców przemocy w rodzinie),
• powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach,
• powstrzymania się od kontaktowania z pokrzywdzonym lub zbliżania do pokrzywdzonego,
• opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym,
• innego stosownego postępowania w okresie próby, jeżeli może to zapobiec popełnieniu ponownie przestępstwa.

Postępowanie wykonawcze.

Postępowanie wykonawcze do etap postępowania zmierzający do wykonania wydanego w stosunku do skazanego orzeczenia.

Podstawowe uprawnienia pokrzywdzonego w postępowaniu wykonawczym to:

• prawo do informacji o opuszczeniu przez skazanego więzienia - (zwolnienie, przepustka, ucieczka) - na wniosek pokrzywdzonego,
• prawo do wyrażenia zgody na udzielenie skazanemu zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego,
• prawo do informacji o udzieleniu skazanemu zezwolenia na odbycie kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego - na wniosek,
• prawo do wystąpienia do sądu penitencjarnego o wyposażenie w urządzenie monitorujące orzeczony zakaz zbliżania przy dozorze elektronicznym,
• prawo do zawiadamiania odpowiednich organów o naruszeniu przez sprawcę pozostającego na wolności porządku prawnego,
• prawo do uzyskania pomocy z Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej,
• prawo do ubiegania się o kompensatę.

 Postępowanie wykonawcze kończy się z chwilą wykonania przez sprawcę nałożonej na niego kary, środków karnych bądź środków probacyjnych.